Σελίδες

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΣΣΑ ΦΙΛΙΩ ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΥ





«Οσο ζω κι αναπνέω δεν θα σταματήσω ποτέ να μιλώ για όσα ζήσαμε οι Ελληνες της Σμύρνης, της Μικράς Ασίας, με τη Φωτιά, τον διωγμό, τον ξεριζωμό μας από τα άγια χώματα, την καταδίκη σε προσφυγιά… Αυτά τα μάτια ώσπου να κλείσουν, θα βλέπουν μπροστά τους τα όσα έγιναν, και δεν συμφέρουν, και το στόμα μου θα μιλά για το άδικο του Ελληνισμού και θα ζητά την επιστροφή εκεί που είδαμε το φως, που μεγαλώσαμε, προκόψαμε, για να χαθούν όλα μέσα στον καπνό και στη φωτιά»… Η Φιλιώ Χαϊδεμένου, η υπεραιωνόβιος σταυροφόρος του νόστου, ήταν η ζωντανή μαρτυρία, η ασίγαστη λαλιά των προσφύγων της πρώτης γενιάς και δεν εφησύχαζε μόνο με τις αναμνήσεις της. Είχε συγκεντρώσει συγκινητικά θυμητικά της πατρίδας και του ελληνικού πληθυσμού που αναγκάστηκε να μπει στα καράβια της προσφυγιάς, δικά της και όσα μπόρεσε να βρει. Εικονίσματα, κεντήματα, στολίσματα, διπλώματα, ένα έργο ζωής που ήθελε μια στέγη γι' αυτή τη συλλογή-απόδειξη του βίαιου ξεριζωμού. «Αυτό είναι το όνειρό μου», είχε πει σε συνεντεύξεις και τηλεοπτικές εκπομπές, «και δεν πρόκειται να πεθάνω αν δεν γίνει... Γι' αυτό θέλω να συναντήσω τον πρωθυπουργό κ. Κώστα Καραμανλή, να του ζητήσω να με βοηθήσει». Και η επιθυμία της, όπως γράψαμε στο «Σημειωματάριο» της «Κ» της 4ης Απριλίου 2007 εισακούστηκε. Ο πρωθυπουργός κάλεσε την κυρία Φιλιώ στου Μαξίμου, άκουσε τον καημό της «να κρατήσουμε όλα όσα ήρθαν από την πατρίδα μέσα σε ένα μουσείο που να μιλάει για τον μικρασιατικό πολιτισμό» και δεσμεύθηκε προσωπικά ότι θα φροντίσει μέσω του υπουργείου Πολιτισμού να γίνει το μουσείο. Η συνάντηση έγινε τον Ιούνιο του 2005, οι πρώτες συνεννοήσεις με το ΥΠΠΟ έγιναν επί υφυπουργού Πολιτισμού κ. Πέτρου Τατούλη και συνεχίστηκαν με την πραγματοποίηση του ονείρου της κυρίας Φιλιώς επί υπουργίας Γιώργου Βουλγαράκη. Ο ίδιος ο κ. Κώστας Καραμανλής εγκαινίασε στις 2 Απριλίου '07 την επανέκθεση του Μουσείου Μικρασιατικού Πολιτισμού, που στεγάζεται στον δεύτερο όροφο τριώροφου μεγάρου στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπου το Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ιδρυμα Διασποράς Ελληνισμού «Ανδρέας Παπανδρέου», που έγινε επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ και δωρήθηκε στον Δήμο Νέας Φιλαδελφείας. Πριν από τα εγκαίνια ο πρωθυπουργός κ. Κώστας Καραμανλής είχε επισκεφθεί τη Φιλιώ Χαϊδεμένου στο καρδιολογικό τμήμα του νοσοκομείου «Αγία Ολγα». Η μεγάλη συγκίνηση είχε κουράσει την καρδιά της. «Κυρία Φιλιώ -της είπε- τα καταφέραμε. Ολα έγιναν όπως τα θέλατε και εμείς πρέπει να σας ευγνωμονούμε επειδή όλα αυτά τα χρόνια είχατε πίστη και κουράγιο να συγκεντρώσετε τις αποδείξεις της ζωής και προκοπής με θεμέλιο την οικογένεια στη Μικρά Ασία. Το νέο Λαογραφικό Μουσείο που φέρει το όνομά της «Φιλιώ Χαϊδεμένου» είναι ένας χώρος μνήμης και αφήγησης για όλα όσα είδε και έζησε στη μικρασιατική γη, εκείνη και χιλιάδες άλλοι Ελληνες που πήραν τη ρότα της προσφυγιάς», είπε στην ομιλία του στα εγκαίνια ο κ. Κώστας Καραμανλής. «Σήμερα ξέρουμε ποιος δρόμος οδηγεί στην ευημερία και στην προκοπή και ποιος σε περιπέτειες και τραγωδίες. Η διαφύλαξη και η μελέτη της ιστορικής αλήθειας είναι ο μόνος τρόπος να διδαχθούμε από το παρελθόν και να αποφύγουμε την αέναη επανάληψη των ίδιων λαθών».

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου που γεννήθηκε από Ναξιώτη την καταγωγή πατέρα και μητέρα Σμυρνιά, στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899, ζούσε με την κόρη της Χριστίνα Δόβα που της χάρισε 2 εγγόνια, την Ελένη και τον Αντώνη και αυτά παντρεύτηκαν και την αξίωσαν να δει τις δισεγγονές της, τη Χριστίνα από την Ελένη, φοιτήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, τη Φιλιώ και τη Δανάη -τα παιδιά του Αντώνη και της Ελένης Δόβα- να σπουδάζουν, η μεν Φιλιώ Πληροφορική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και η Δανάη Ιστορία Αρχαιολογίας στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό που όλοι οι Μικρασιάτες ονειρεύονται, να κάνουν οικογένεια, να αναστήσουν παιδιά και να τα σπουδάσουν, να τα αποδώσουν επιστήμονες στην κοινωνία, το αξιώθηκε η πρόσφυγας πρώτης γενιάς Φιλιώ, η Γιαγιά Φιλιώ, όπως όλη η Νέα Φιλαδέλφεια και η μεγάλη Μικρασιατική οικογένεια την αποκαλεί. Επιπλέον, η Φιλιώ Χαϊδεμένου αξιώθηκε να δει το Μουσείο της να λειτουργεί, να μένει καντήλι αναμένο στη μνήμη για τα όσα έγιναν.

Σήμερα, ημέρα της κηδείας της, το Μουσείο «Φιλιώ Χαϊδεμένου» θα 'ναι κλειστό. Στο σπίτι της, χθες, η εγγονή της κ. Ελένη Αντ. Δόβα απάντησε στο τηλέφωνο. «Πέθανε ήσυχα στον ύπνο της, στο σπίτι της, με εμάς όλους κοντά της». Τι όνειρο να 'βλεπε στη Σκάλα των Βουρλών, δίπλα στη θάλασσα, όπου έπαιζε παιδούλα και όπου έμενε τα καλοκαίρια ο Γιώργος Σεφέρης, το πρώτο μας Νόμπελ, και δεν θέλησε να ξυπνήσει από αυτό το όνειρο; Εκείνη το ξέρει, που έφυγε με την ικανοποίηση του ανθρώπου που έχει κάνει το καθήκον του απέναντι στην προσωπική του ιστορία και σε αυτή της πατρίδας του. Η κηδεία της γίνεται σήμερα, στις 5 το απόγευμα. Η εξόδιος Ακολουθία θα ψαλλεί στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Νέα Φιλαδέλφεια και η ταφή θα γίνει στο Νεκροταφείο του Κόκκινου Μύλου. Παράκληση της οικογενείας αντί στεφάνων να σταλεί το αντίτιμο στο Μουσείο της Γιαγιάς Φιλιώς στη Νέα Φιλαδέλφεια, πληροφορίες τηλ. 210-25.95.155-156. Η «Ενωση Σμυρναίων», έτος ιδρύσεως 1936, θα στείλει και στεφάνι στη Γιαγιά Φιλιώ. Στην κορδέλα πάνω γράφει «Ελεύθερη να γυρίσεις πίσω στα άγια χώματα, Γιαγιά Φιλιώ»...

«Γυρεύω το παλιό μου σπίτι

με τ' αψηλά τα παραθύρια

σκοτεινιασμένα απ' τον κισσό

γυρεύω την αρχαία κολόνα

που κοίταζε ο θαλασσινός.

Πώς θες να μπω σ' αυτή τη στάνη;

οι στέγες μού έρχουνται ως τους ώμους

κι όσο μακριά και να κοιτάξω

βλέπω γονατιστούς ανθρώπους

λες κάνουμε την προσευχή τους»

«Παλιέ μου φίλε δεν μ' ακούς;

σιγά σιγά θα συνηθίσεις

το σπίτι σου είναι αυτό που βλέπεις

και αυτή την πόρτα θα χτυπήσουν

σε λίγο οι φίλοι κι' οι δικοί σου

γλυκά να σε καλωσορίσουν»

Ο γυρισμός του ξενητεμένου»,

                                                    Γιώργος Σεφέρης (απόσπασμα)




                                          


                                          



ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΡΑΤΣΙΣΤΗΣ ΑΛΛΑ.....









ΑΙΟΛΙΚΗ ΓΗ


Ο Ηλίας Βενέζης (επίσημο όνομα Ηλίας Μέλλος, 1904 Αϊβαλί - 1973 Αθήνα) ήταν Έλληνας συγγραφέας, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Έγινε γνωστός για τα μυθιστορήματά του Αιολική Γη, Το νούμερο 31328, Γαλήνη (μια τριλογία ουσιαστικά)και Μπλοκ C (θεατρικό έργο)Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Αϊβαλί, μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1914, όταν και εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στη Μυτιλήνη μέχρι το 1919. Το 1922 η οικογένειά του εγκατέλειψε οριστικά πλέον τη Μικρά Ασία, ο ίδιος όμως δεν πρόλαβε να επιβιβαστεί στο πλοίο: αιχμαλωτίστηκε και εστάλη στα εργατικά τάγματα για 14 μήνες. Οι εμπειρίες του από τα εργατικά τάγματα περιέχονται στο πρώτο μυθιστόρημά του, Το νούμερο 31328.
Το 1923 απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη Μυτιλήνη. Εκεί υπήρχε αξιόλογη λογοτεχνική κίνηση με πρωτεργάτη τον Στράτη Μυριβήλη, αυτός μάλιστα τον παρακίνησε να καταγράψει την αιχμαλωσία του και έλεγε χαρακτηριστικά ότι "του έμαθε πώς να κρατάει το μολύβι στο χέρι". Το Νούμερο 31328 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες το 1924 στην εφημερίδα Καμπάνα της Μυτιλήνης, διευθυντής της οποίας ήταν ο Μυριβήλης.
Στη Μυτιλήνη εργαζόταν στην Τράπεζα της Ελλάδος και το 1932 πήρε μετάθεση και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Διώχθηκε για τις πολιτικές του ιδέες από τον νόμο του "Ιδιωνύμου", από τη δικτατορία του Μεταξά και κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη με την κατηγορία ότι σε συγκέντρωση του προσωπικού της Τράπεζας είχε μιλήσει για ελευθερία. Φυλακίστηκε στο "Μπλοκ C" των φυλακών Αβέρωφ και η εκτέλεσή του δεν πραγματοποιήθηκε έπειτα από αντιδράσεις του πνευματικού κόσμου.
Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του (1971-1973) υπέφερε από σοβαρό πρόβλημα υγείας. Πέθανε στις 3 Αυγούστου 1973 στην Αθήνα, από καρκίνο του λάρυγγα. Κηδεύτηκε και τάφηκε στα Μήθυμνα της Λέσβου.
Τα καλύτερα έργα του Βενέζη είναι αναμφισβήτητα η "Αιολική Γη"(1943), το "Νούμερο 31328"(1931) και η "Γαλήνη"(1939).
Η σειρά είναι έτσι γιατί πέρα από την ιστορική αλληλουχία που υπάρχει στα τρία βιβλία υπάρχουν και άλλα εσωτερικά στοιχεία. Και πρώτα από όλα η εξέλιξη της ηλικίας: στην "Αιολική Γη" ο αφηγητής είναι μικρό παιδί, στο "Νούμερο 31328" έχει γίνει 18 ετών, στη "Γαλήνη" ώριμος άντρας.
Η "Αιολική Γη", που απόσπασμά της έχουμε στο βιβλίο μας, δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Είναι μια σειρά από επεισόδια όπως τα βλέπουν τα μάτια ενός παιδιού, του Πέτρου, που η η περιπέτειά του φαίνεται κάτι το φυσιολογικό.
Μας μεταφέρει στα Κιμιντένια, βουνά της Μικράς Ασίας, όπου ζει η οικογένεια του μικρού Πέτρου με αρχηγό τον παππού. Ο Πέτρος, με την πιο αγαπημένη από τις τέσσερις αδερφές του, την Άρτεμη, παιδιά ακόμα, ζουν σε ένα μαγικό κόσμο γεμάτο παιδικά όνειρα που όμως σιγά-σιγά γκρεμίζεται όταν έρχονται σε επαφή με την αδικία, την κακία και τον Α΄παγκόσμιο πόλεμο. Ζούνε τον ξεριζωμό απ’ τον τόπο και τη γη τους και την προσπάθεια να στεριώσουν σε ένα καινούριο μέρος.Είναι ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, το βιβλίο του χαμένου παραδείσου των παιδικών χρόνων στα παράλια της Μικρασίας και του δραματικού ξεριζώματος από τη γενέθλια γη.
Οι Έλληνες της Μικρασίας, μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και της συνθήκης που υπογράφτηκε αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Μικρασία και να κατευθυνθούν στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους τα σπίτια τους, τα χωράφια τους, τα πλούτη τους, τα πάντα.
Η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 αποτελεί μια από τις πιο δραματικές στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας. Περίπου 1.5000.000 πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Β. Ελλάδα, στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη καθώς και σε κάποιες περιοχές της Αθήνας όπου δημιουργήθηκαν πολλοί προσφυγικοί καταυλισμοί και πρόχειρα παραπήγματα. Με την πάροδο όμως του χρόνου οι περιοχές αυτές εξελίχτηκαν σε γόνιμες με την εργασία των προσφύγων ενώ μεγάλες πόλεις δημιουργήθηκαν στη θέση αυτών των μικρών καταυλισμών.
Πρόσφυγες υπήρχαν και στα παλιά χρόνια(1η εικόνα παρακάτω), αλλά υπάρχουν ακόμα και στις μέρες μας( δυο επόμενες εικόνες). Οι λόγοι που αναγκάζονται να προσφύγουν σε ξένες χώρες είναι λίγο πολύ ίδιες. Η αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης τις περισσότερες φορές.
Η ταλαιπωρία και η απελπισία όμως έρχονται αμέσως μόλις βρεθούν στους νέους τόπους που δεν είναι τόσο "ρόδινα"όσο θα περίμεναν και η απογοήτευση και η αγωνία για το μέλλον διαδέχεται τα αισιόδοξα όνειρα που είχαν πριν εισέλθουν στις ξένες χώρες. Μάλιστα πολλές φορές πολλοί από αυτούς βρίσκουν και τραγικό θάνατο στους νέους αυτούς "παράδεισους" που έψαχναν.


                                 

Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου 2015